I.
Old Stanisław came from his chamber-door,
His wife upon his arm, —” two bags he bore;
Whence thrice a hundred florins he told o’er,
And said, ” Take these, my Wiesław, and depart;
And bring a pair of steeds from Cracow’s mart;—”
A well-match’d pair. —” My son was slain in fight.
And grief and grievous age o’erpower me quite:
I’ve none to trust but thee, the prop, the stay
Of my old house. When I have pass’d away.
Be thou its head; —” and if (Heaven grant the prayer I)
My daughter e’er should win, thy love, thy care, —”
Twelve years —” rare beauty —” thou mayst wait: —” my tongue
Must not betray my heart; —” but thou art young.”
“Yes! yes!” cried Bronisława, “’tis for thee
I watch and train the maiden tenderly.”
(She smoothed Bronika’s cheeks while this she said;
And deeply blush’d the young and simple maid.)
“I have no sweeter thoughts for her; —” and this
Were the full spring-tide of a mother’s bliss;
O! I was twice a mother. God above!
Can I weep out the memory of her love?
The fifth fruit scarce had blossom’d; —” she was reft.
And not a solitary vestige left.
Twelve wintry winds have stripp’d the forest tree,
And still her visions haunt that memory.
When war had ravaged Poland, —” when its brands
Fired our low cots, and razed our smiling lands, —”
When even the forests perish’d in the blaze,
And terror like a whirlwind met the gaze,
As if all heaven were frowning; — overturn’d
Our houses; rooted up, and tore, and burn’d
Our sheltering woods ; —” ’twas as if judgement-day
Had gather’d all its terrors o’er our way.
Midst sobs and sighs and shrieks and wailings loud,
Through the wild tempest of the fiery cloud,
Our peasants rush’d to save us; while the foe
Fed upon plunder, scattering fear and woe.
Our father’s cottage in the smoke-clouds fell, —”
And that beloved child, —” O horrible!
That sweet, soft maiden, disappear’d; —” no trace
Was left ; —” ’twas all a bare and blazing place: —”
I sought her through the villages and woods:
There was no voice in all their solitudes.
No! she was lost for ever! as a stone
Into th’ unfathom’d trackless ocean thrown;
And I found nought but silence. Year by year
The harvest maidens wreath’d with flowers appear, —”
But she appears not; —” O! she is not there.
Heaven’s will shall be Heaven’s praise. — I fix’d on thee.
My son, her representative to be.
Thou wert an orphan, and of old ’twas said.
That he who housed a homeless orphan’s head
Should ne’er want comfort ; —” and perchance my child
May yet have found a home, —” and ‘neath the mild
And holy smile of a maternal eye
May dwell with other children joyously.
So have I train’d thee, —” so have I fulfill’d
A mother’s duties, —” and my grief was still’d,
With thoughts that mercy should for mercy pay;
For Heaven’s rewards flit o’er our earthly way
In strange and wandering light. Perchance the mound
Lies on her head o’er the dark grave profound,
While her freed spirit in the realms of rest
Sits dove-like on the Heavenly Mother’s breast;
And thence by prayers and tears on our abode
Sends down the smiles of angels and of God.”
She could no more; —” her cheeks were drench’d in tears, —”
Tears, —” the prompt eloquence of hopes and fears;
Her daughter’s heart seem’d bursting. —” Tears deny
Their soothing influence to man’s sterner eye.
So Stanisław, whose soul was full as hers,
Cried, “God in heaven directs weak man’s afiairs, —”
God, whose all-penetrating sight can rend
The curtains of all time and space; —” a friend
And ever-present Father. None too mean
For his regards, —” he rules o’er all unseen.
Let grief give way to pious confidence!
Provide for Wiesław now, and speed him hence,
And give him counsel and thy blessing; —” youth
Is ever hasty. Boy! some pledge of truth
Thou’It bring to thy betroth’d.” —” In reverence meet
He bow’d, and then embraced the old man’s feet ;
Then pass’d the threshold, grateful to high Heaven,
Who to the orphan such kind friends had given.
Translation from Wybór Poezyi Polskiey — Specimens of the Polish Poets Poets with Notes and Observations on the Literature of Poland by Sir John Bowring.
I.
Z żoną Stanisław wychodzi z komory,
Wnosi do izby dwa pieniężne wory;
Czterysta złotych ułożył na ławie
I tak powiada: »Zgarnij to, Wiesławie,
Jedź do Krakowa, a za te talary
Kup mi dwa konie i wybierz do pary.
Syn mój jedyny na wojnie zabity,
Mnie schyla niemoc i wiek nieużyty,
Nie mam z chudobą poufać się komu,
Ty prawą ręką stałeś mi się w domu;
Po mojej śmierci, tyś rodziny głowa,
Jeśli, daj Boże, córka się uchowa,—”
Ma lat dwanaście, nieskąpo urody,
Możesz jej czekać, sameś jeszcze młody".
—”»Tak jest, dla ciebie (Bronisława powie)
Strzegę tej córki, jakby oka w głowie.
A cóż droższego mieć możesz od matki?
Jedneć to moje przed grobem dostatki".
Bronika matkę objęła za szyję
I wstyd rumiany na jej piersi kryje,
Lecz pusty uśmiech zwraca na Wiesława.
A dalej smutna rzekła Bronisława:
»Miałam ja drugą, litościwy Boże,
Oko się za nią wypłakać nie może:
Zaledwie piąty kwitnął owoc sadu,
Gdy mi zniknęła, jako cień, bez śladu.
Już to dwunastym liściem wiatr pomiata,
Jak myśli matki zatruwa jej strata.
Gdy wojna polskie dobijała plemię,
W pustkach wsi stały, a odłogiem ziemie,
Okolnych lasów i wiosek pożary
Gniewu Bożego zwiastowały kary.
Z wiatrem, co strzechy i konary walił,
Do nas wróg przybył i wioskę zapalił.
Dzień to był sądu! Śród płaczu i gwaru,
Wśród ciemnej nocy, wichrów i pożaru
Razem rolnicy ku obronie bieżą,
Razem się wojsko ciśnie za grabieżą;
W tej walce z dymem poszła nasza strzecha.
Wtedy mi córka, jedyna pociecha,
Znikła bez śladu. Przez długie ja czasy
Chodziłam za nią na wioski i lasy,
Ale, jak kamień do Wisły rzucony,
Zniknęła wiecznie; głuche wszystkie strony.
Co rok do kłosów przychodzą oracze,
A ja dziecięcia nigdy nie zobaczę.
Na świat szeroki próżno rzucać oko,
Świat nie pocieszy, a niebo wysoko.
Niech wola Boska będzie, Boska chwała!—”
Ciebiem ja za nią, synu, wychowała;
Bo gdzie sierota przyjęta pod strzechę,
Tam z niebem bliższy Bóg zsyła pociechę.
Może też moje utracone dziecię
Podobnie kędyś na szerokim świecie
Litość znalazło, żyje gdzie u matki,
Pomiędzy własne policzone dziatki.
W takiej ja myśli po ojców twych stracie
Ciebie małego wychowałam w chacie.
Litość za litość.—”Niebieska opieka
Tajnie nagradza uczynki człowieka.
A jeśli ziemia strawiła jej kości,
Swobodna dusza w krainach przyszłości
Igra wesoło przy niebieskiej Matce
I łaskę nieba zwabia naszej chatce".Tu Bronisława zalała się łzami;
Rade łzy płyną za matki myślami.
Płakała zaraz i córka przy boku.
Lecz łzy, męskiemu nieprzystojne oku,
Kryjąc, Stanisław karci smutek żony:
»Jaki los w niebie komu naznaczony,
Próżno się troskać; Bóg, siedząc wysoko,
Nad całym światem opatrzne ma oko,
Wszakże On ojcem wszędzie i na wieki,
Cóżby zdołało ujść jego opieki?
Lepsze nad smutek ufanie pobożne.
Idź, Wiesławowi przygotuj nadrożne![3]
A ty pośpieszaj i chroń się przygody,
Bo zawsze wiele ufa sobie młody;[6]
Przywieź twej przyszłej podarunek z drogi!"
Wiesław obojgu kornie ścisnął nogi
I wyszedł z chaty, przenikniony cały,
Że takich ojców niebiosa mu dały.
