1.
When, by error, I jumped on a wrong bus,
people in it, as usual, were returning from work.
The bus rushed down an unknown street,
O Holy Cross Street, no longer Holy Cross,
where are your antique shops, bookstores, students?
Where are you, the dead?
The memory of you peters out.
Then the bus stopped
on a dug-up square.
Old skeleton of a four-story house
anticipated the verdict of fate.
I got off in the square
in a working district,
Where gray walls become silver,
reminiscing.
People were hurrying home,
and I did not dare ask them the way.
In my childhood, had I not come to this house?
I returned like a man
who had gone for medicine
and come home twenty years later.
My wife asked me where I’d been.
My children asked me where I’d been.
I said nothing and sweated like a mouse.
2.
Squares turn like cobras,
houses stand like peacocks,
give me any old stone,
and I’ll be back in my city.
Standing, a thoughtless pillar,
under the candelabrum,
I praise, admire, and curse
on abra- and abracadabra.
Heroically, I venture
under the splendid columns
and pay no heed to the puppets
of Gallux, painted for coffins.
Here youngsters come for ice cream!
All of them are young, and yet
their memories reach the ruins;
girls will soon have babies.
What’s in the stone endures,
pathos and rubbish together,
here, future poets of Warsaw,
you’ll learn your A’s, B’s, and C’s.
Love all this most naturally,
I loved, I loved other stones,
gray and really magnificent,
sounding of reminiscence.
Squares turn like cobras,
houses stand like peacocks,
give me any old stone,
and I’ll be back in my city.
3.
“Today our sky is not empty.”
(from a political speech)
It was dawn, and at dawn I heard the sound of jets,
very expensive, no doubt, expensive, but still we must . . .
When we don’t want to speak about our earth simply,
we say, then we say: our sky’s not empty.
People walk here anyhow and dress in denim,
women grow old here early, very early….
When we don’t want to speak about our earth simply,
we say, then we say: our sky’s not empty.
Beyond the ocean an apocalypse curls in clouds,
and here a passerby, a passerby kneels down….
When we don’t want to speak about the earth simply,
the kneeling man says: the sky’s not empty.
Here a legion of boys lets out a cloud of pigeons,
and a girl is tying a sky-blue kerchief….
When we don’t want to speak about the earth simply,
we say, then we say: the sky’s not empty.
4.
From villages and little towns, they come in carts
to build a foundry and dream out a city,
dig out of the earth a new Eldorado.
With an army of pioneers, a gathered crowd,
they jam in barns, barracks, and hostels,
walk heavily and whistle loudly in the muddy streets:
the great migration, the twisted ambition,
with a string on their necks-the Czestochowa cross,
three floors of swear-words, a feather pillow,
a gallon of vodka, and the lust for girls.
Distrustful soul, torn out of the village soil,
half-awakened and already half-mad,
in words silent, but singing, singing songs,
the huge mob, pushed suddenly
out of medieval darkness: un-human Poland,
howling with boredom on December nights….
In garbage baskets and on hanging ropes,
boys fly like cats on night walls,
girls’ hostels, the secular nunneries,
burst with rutting–And then the “Duchesses”
ditch the foetus–the Vistula flows here….
The great migration building industry,
unknown to Poland, but known to history,
fed with big empty words, and living
wildly from day to day despite the preachers,
in coal gas and in slow, continuous suffering,
the working class is shaped out of it.
There is a lot of refuse. So far, there are Frits.
5.
This also happens: a brown cloud of smoke
rises above the mine that’s been set afire,
the shaft’s been cut off, the subterranean suffering
never will be told, the dark shaft now a coffin,
the saboteur has blood and bones and hands,
one hundred families cry, two hundred,
they write in papers or they do not write,
and only broken smoke stays in the air.
6.
At a railway station
Miss Jadzia’s at the counter,
she’s so nice when she yawns,
she’s so nice when she pours…
ATTENTION! THE ENEMY PLIES YOU WITH VODKA
You’ll be poisoned here for sure,
Miss Jadzia’ll pull off your boots,
she’s so nice when she yawns,
she’s so nice when she pours….
ATTENTION! THE ENEMY PLIES YOU WITH VODKA
Do not go, my boy, to Nowa Huta
or you’ll be poisoned on the way,
take warning from the treacherous poster
and the national fish in your stomach….
ATTENTION! THE ENEMY PLIES YOU WITH VODKA
7.
I’ll not believe, my friend, that lions are calves,
I’ll not believe, my friend, that calves are lions,
I’ll not believe, my friend, in magic curses
or in reasons kept under glass,
but I believe that the table has four legs,
but I believe that the fifth leg is a chimera,
and when chimeras come together, my friend,
one dies slowly of heart disease.
8.
It’s true,
when the brass trumpets of boredom
jam the great educational aim,
when vultures of abstraction eat out of our brains,
when students are shut off in textbooks without windows,
when our language is reduced to thirty magic formulas,
when the lamp of imagination dies out,
when the good people from the moon
refuse us the right to have taste,
it’s true,
then we are in danger of becoming ignorant and dull.
9.
They fished the drowned man out of the Vistula.
They found a piece of paper in his pocket:
“My sleeve is right,
my button is wrong,
My collar is wrong,
but my strap is right.”
They buried him under a willow tree.
10.
In a freshly plastered street of new buildings,
lime dust circles and a cloud rushes through the sky.
Pulverizers, rolling in the street, press the surface,
transplanted chestnut trees bloom and sing in twilight.
Little and big children scatter under the chestnut trees,
dragging wood for fuel from half-pulled-down scaffolds.
The staircase is full of names, melodious, feminine names,
fifteen-year-old whores walk down the planks to the basement,
their smiles seem made of lime, they smell of lime,
in the neighborhood the radio plays darkly for magical dances,
the night comes, hooligans play hooligans.
How difficult
it is to sleep in childhood among the singing chestnut trees….
Disappear into darkness, dissonances! I wanted so much
to be glad
of novelty, tell you about the young street,
but not this one!
Was I deprived of the gift to see, or the gift of
convenient blindness?
All I have is a short note, the poems of a new sorrow.
11.
Speculators took her to a quiet hell
in an isolated villa–she escaped.
She wandered drunk all night,
slept on cement till light.
They threw her out of art school
for lack of socialist morality.
She poisoned herself once–they saved her.
She poisoned herself again–they buried her.
12.
All this is not new. Old is the Cerberus of socialist
morality.
Fourier, the dreamer, charmingly foretold
that lemonade would flow in seas.
Does it flow?
They drink sea water,
crying:
“lemonade!”
returning home secretly
to vomit.
13.
They came and said:
“A Communist does not die”
No man has lived forever.
Only the memory of him is to remain.
The more valuable the man,
the greater the pain.
They came and cried:
“Under socialism
a hurt finger does not hurt.”
They hurt their fingers.
They felt the pain.
They began to doubt.
14.
They shouted at the ritualists,
they instructed,
enlightened, and
shamed the ritualists.
They sought the aid of literature,
that five-year-old youngster,
which should be educated
and which should educate.
Is a ritualist an enemy?
A ritualist is not an enemy,
a ritualist must be instructed,
he must be enlightened,
he must be shamed,
he must be convinced.
We must educate.
They have changed people into preachers.
I have heard a wise lecture:
“Without properly distributed economic incentives,
we’ll not make technical progress.”
These are the words of a Marxist.
This is the knowledge of real laws,
the end of utopia.
There will be no novels about ritualists,
but there will be novels about the troubles of inventors,
about anxieties which move all of us.
This is my naked poem
before it matures
into troubles, colors, and odors of the earth.
15.
There are people tired of work,
there are people from Nowa Huta
who have never been in a theater,
there are Polish apples unobtainable by Polish children,
there are children scorned by criminal doctors,
there are boys forced to lie,
there are girls forced to lie,
there are old wives thrown out of homes by their husbands,
there are exhausted people, suffering from angina pectoris,
there are people who are blackened and spat at,
there are people who are robbed in the streets
by thugs for whom legal definitions are sought,
there are people waiting for papers,
there are people waiting for justice,
there are people who have been waiting for a long time.
On this earth we appeal on behalf of people
who are exhausted from work,
we appeal for locks that fit the door,
for rooms with windows,
for walls which do not rot,
for contempt for papers,
for a holy human time,
for a safe home,
for a simple distinction between words and deeds.
We appeal for this on the earth,
for which we did not gamble with dice,
for which a million people died in battles,
we appeal for bright truth and the corn of freedom,
for a flaming reason,
for a flaming reason,
we appeal daily,
we appeal through our Party.
1.
Kiedy wskoczyłem przez pomyłkę do innego autobusu,
ludzie siedzieli jak zwykle, wracali z pracy.
Autobus pędził ulicą nieznaną,
ulico Świętokrzyska, nie jesteś już Świętokrzyską,
gdzie twoje antykwariaty, księgarnie i uczniacy?
Gdzie jesteście, umarli?
Pamięć po was ginie.
Wtedy autobus stanął
na rozkopanym placyku.
Stary grzbiet czteropiętrowej kamienicy
czekał na wyrok losu.
Wysiadłem na placyku
w robotniczej dzielnicy,
gdzie szare mury srebrzą się od wspomnień.
Ludzie śpieszyli się do domu.
Nie śmiałem ich zapytać, gdzie jestem.
Czy nie tutaj chodziłem w dzieciństwie do apteki?
Wróciłem do domu,
jak człowiek, który poszedł po lekarstwo
i wrócił po dwudziestu latach.
Żona spytała, gdzie byłeś.
Dzieci spytały, gdzie byłeś.
Milczałem spocony jak mysz.
2.
Place się wiją jak kobry,
domy się pysznią jak pawie,
dajcie mi stary kamyczek,
niech się odnajdę w Warszawie.
Stoję jak słupnik bezmyślny
na placu pod kandelabrem,
chwalę, podziwiam, przeklinam
na kobrę, na abrakadabrę.
Zapuszczam się jak bohater
pod patetyczne kolumny,
co mi tam kukły Galluxa
wymalowane do trumny!
Tu młodzi chodzą na lody!
Ach, wszyscy tu bardzo młodzi,
pamięcią sięgają ruin,
dziewczyna wkrótce urodzi.
Co wrosło w kamień, zostanie:
patos pod rękę z tandetą,
tu będziesz uczył się liter,
przyszły warszawski poeto.
Kochaj to zwykłą koleją,
inne kochałem kamienie,
szare i wzniosłe prawdziwie,
w których dzwoniło wspomnienie.
Place się wiją jak kobry,
domy się pysznią jak pawie,
dajcie mi stary kamyczek,
niech się odnajdę w Warszawie.
3.
Dziś nasze niebo nie jest puste
{Z przemówienia politycznego}
Był świt, słyszałem świst odrzutowców,
kosztowny bardzo, a jednak musimy…
Kiedy nie chcemy mówić wprost o ziemi,
wtedy mówimy: niebo nie jest puste.
Ludzie tu chodzą byle jak, w drelichach,
szybko się u nas kobiety starzeją…
Kiedy nie chcemy mówić wprost o ziemi,
wtedy mówimy: niebo nie jest puste.
Za oceanem w obłokach się kłębi
apokalipsa, tu przechodzień klęka…
Kiedy nie chcemy mówić wprost o ziemi,
klęczący mówi: niebo nie jest puste.
Tu legion chłopców wypuszcza gołębie,
dziewczyna wiąże błękitną chustę…
Kiedy nie chcemy mówić wprost o ziemi,
wtedy mówimy: niebo nie jest puste.
4.
Ze wsi, z miasteczek wagonami jadą
zbudować hutę, wyczarować miasto,
wykopać z ziemi nowe Eldorado,
armią pionierską, zbieraną hałastrą
tłoczą się w szopach, barakach, hotelach,
człapią i gwiżdżą w błotnistych ulicach:
wielka migracja, skudlona ambicja,
na szyi sznurek —“ krzyżyk z Częstochowy,
trzy piętra wyzwisk, jasieczek puchowy,
maciora wódki i ambit na dziewki,
dusza nieufna, spod miedzy wyrwana,
wpół rozbudzona i wpół obłąkana,
milcząca w słowach, śpiewająca śpiewki,
wypchnięta nagle z mroków średniowiecza
masa wędrowna, Polska nieczłowiecza
wyjąca z nudy w grudniowe wieczory…
W koszach od śmieci na zwieszonym sznurze
chłopcy latają kotami po murze,
żeńskie hotele, te świeckie klasztory,
trzeszczą od tarła, a potem grafinie
miotu pozbędą się —“ Wisła tu płynie.
Wielka migracja przemysł budująca,
nie znana Polsce, ale znana dziejom,
karmiona pustką wielkich słów,
żyjąca dziko, z dnia na dzień i wbrew kaznodziejom —“
w węglowym czadzie, w powolnej męczarni,
z niej się wytapia robotnicza klasa.
Dużo odpadków. A na razie kasza.
5.
I tak się zdarza: brunatną kolumną
dym się wydziera z podpalonej sztolni,
chodnik odcięty, o podziemnej męce
nikt nie opowie, czarny chodnik trumną,
sabotażysta ma krew, kości, ręce,
sto rodzin płacze, płacze dwieście rodzin,
piszą w gazetach lub wcale nie piszą
i tylko dymy tam stargane wiszą.
6.
Na stacji kolejowej
panna Jadzia w bufecie
taka ładna, kiedy poziewa,
taka ładna, kiedy nalewa…
UWAGA! WRí“G PODSUWA CI Wí“DKĘ!
Tu na pewno będziesz otruty,
panna Jadzia ściągnie ci buty,
taka ładna, kiedy poziewa,
taka ładna, kiedy nalewa…
UWAGA! WRí“G PODSUWA CI Wí“DKĘ!
Nie jedź, chłopcze, do Nowej Huty.
bo po drodze będziesz otruty,
niech ustrzeże cię plakat wężowy
i w żołądku dorsz narodowy:
UWAGA! WRí“G PODSUWA CI Wí“DKĘ!
7.
Nie uwierzę, mój drogi, że lew jest jagnięciem,
Nie uwierzę, mój drogi, że jagnię jest lwem!
Nie uwierzę, mój drogi, w magiczne zaklęcie,
nie uwierzę w rozumy trzymane pod szkłem,
ale wierzę, że stół ma tylko cztery nogi,
ale wierzę, że piąta noga to chimera,
a kiedy się chimery zlatują, mój drogi,
wtedy człowiek powoli na serce umiera.
8.
To prawda, kiedy miedziaki nudziarstwa
zagłuszają wielki cel wychowawczy,
kiedy sępy abstrakcji wyjadają nam mózgi,
kiedy zamyka się uczniów w podręcznikach bez okien,
kiedy redukuje się język do trzydziestu zaklęć,
kiedy gaśnie lampa wyobraźni,
kiedy dobrzy ludzie z księżyca
odmawiają nam prawa do gustu,
to prawda,
wtedy nam grozi tępota.
9.
Wyłowiono z Wisły topielca.
Znaleziono kartkę w kieszeni.
“Mój rękaw jest słuszny,
mój guzik niesłuszny,
mój kołnierz niesłuszny,
ale patka słuszna.”
Pochowano go pod wierzbą.
10.
Na świeżo tynkowanej ulicy nowych bloków
pyłek wapienny krąży, po niebie pędzi obłok.
Walce toczone po jezdni dogniatają nawierzchni,
przeflancowane kasztany zielenią się, szumią o zmierzchu.
Pod kasztanami dzieci większe i mniejsze biegną,
z półrozebranych rusztowań ciągną do kuchni drewno.
Na schodach huczy od imion żeńskich, zdrobniałych, śpiewnych,
piętnastoletnie kurewki schodzą po deskach do piwnic,
uśmiech mają jak z wapna, mają wapienny zapach,
w sąsiedztwie radio po ciemku zagrywa do tańca w zaświatach,
nadchodzi noc, chuligani bawią się w chuliganów.
Jak trudno usnąć w dzieciństwie pośród szumiących kasztanów
Odpłyńcie w mrok, dysonanse! Chciałem się cieszyć nowością,
chciałem wam mówić o młodej ulicy, ale nie o tej!
Czy zabrakło mi daru widzenia, czy daru wygodnej ślepoty?
Została mi krótka notatka, wiersze nowej zgryzoty.
11.
Spekulanci zaciągnęli do cichego piekła
w ustronnej willi za miastem —“ uciekła.
Zabłąkała się w nocy pijana,
na betonie przeleżała do rana.
Wyrzucono ją ze szkoły artystycznej
za brak moralności socjalistycznej.
Truła się raz —“ odratowano.
Truła się drugi raz —“ pochowano.
Wszystko tu stare.
Stare są hycle od moralności socjalistycznej.
12.
Marzyciel Fourier uroczo zapowiadał,
że w morzach będzie pływać lemoniada.
A czyż nie płynie?
Piją wodę morską,
wołają
—“ lemoniada!
Wracają do domu cichaczem
rzygać!
rzygać!
13.
Przybiegli, wołali:
komunista nie umiera.
Nie zdarzyło się jeszcze, aby człowiek nie umarł.
Tylko pamięć zostaje.
Im więcej wart człowiek,
tym większy po nim ból.
Przybiegli, wołali:
w socjalizmie
skaleczony palec nie boli.
Skaleczyli sobie palec.
Poczuli.
Zwątpili.
14.
Pomstowali na rutyniarzy.
Pouczali rutyniarzy.
Oświecali rutyniarzy.
Zawstydzali rutyniarzy.
Przywoływali na pomoc literaturę,
pięcioletnią smarkulę,
którą trzeba wychowywać,
która powinna wychowywać.
– Czy rutyniarz jest wrogiem?
Rutyniarz nie jest wrogiem,
rutyniarza trzeba pouczać,
rutyniarza trzeba oświecać,
rutyniarza trzeba zawstydzać,
rutyniarza trzeba przekonać.
Trzeba wychowywać.
Zmienili ludzi w mamki.
Słyszałem mądry referat:
“,Bez odpowiednio rozłożonych
bodźców ekonomicznych
nie osiągniemy postępu technicznego”.
Oto słowa marksisty.
Oto znajomość praw rzeczywistych,
koniec utopii.
Nie będzie powieści o rutyniarzach,
ale będą powieści o kłopotach wynalazcy,
o niepokojach, które wszystkich wzruszają.
Oto goły wiersz,
zanim obrośnie
w troski, kolory, zapachy tej ziemi.
15.
Są ludzie spracowani,
są ludzie z Nowej Huty,
którzy nigdy nie byli w teatrze,
są polskie jabłka niedostępne dla dzieci,
są dzieci wzgardzone przez występnych lekarzy,
są chłopcy zmuszani do kłamstwa,
są dziewczyny zmuszane do kłamstwa,
są stare żony wyrzucane z mieszkań przez mężów,
są przemęczeni, konający na zawał serca,
są ludzie oczerniani, opluci,
są odzierani na ulicach
przez zwykłych opryszków, dla których się szuka definicji prawnej,
są ludzie czekający na papierek,
są czekający na sprawiedliwość,
są ludzie, którzy długo czekają.
Upominamy się na ziemi
o ludzi spracowanych,
o klucze do drzwi pasujące,
o izby z oknami,
o ściany bez grzybów,
o nienawiść do papierków,
o drogi święty czas ludzki,
o bezpieczny powrót do domu,
o proste odróżnianie słowa od czynu.
Upominamy się na ziemi,
o którą nie graliśmy w kości,
o którą milion padł w bitwach,
o jasne prawdy,
o zboże wolności,
o rozum płomienny
o rozum płomienny,
upominamy się codziennie,
upominamy się Partią.
