Come, listen youthful warriors, now,
While my sad tale of grief is told;
And let it kindle glory’s glow
While it records the deeds of old.
For I will sing the glorious wreath
Which erst the patriot hero wore
Who nobly died a hero’s death
While crown’d with laurel’d victory o’er.Chmielnicki’s fierce and savage band
Had ravaged our Podolia’s vales;
The cries of mothers fill’d the land,
Wide-echoed round from hills and dales.
Our ploughmen from their fields are torn,
Our maidens shameless slavery prove,
Our shepherds are to exile borne,—”
Not to be exiled from their love.Potocki —” old and hoary —” stood
Proud in felicity and fame,
When the loud shrieks, the cry of blood,
Like soul-disturbing tempests came.
He sigh’d; a stream of tears roll’d down
His venerable cheeks, while thought
Rush’d on the brighter moments gone.
But age had come, and left him —” nought.The will, but not the power, was there.
Down dropp’d the falchion from his grasp.
But see his hero son appear —”
Spring on his steed —” the war-brand clasp.
Why should he waste in ease and sloth
The brightness of his morning star,
When virtue and when valor both
Had charm’d his ear with tales of war?“My son,”—”his eyes with tears were fill’d —”
“Thy country groans! Go, warrior! be
Thy bosom now thy country’s shield,—”
Be worthy of thy sires and me!
Go! —” for thy country live! Be blest
With triumph glorious and renown’d!
So calmly shall I sink to rest
When I have seen thee victory-crown’d.”A fond farewell sent forth his son,
When he had bound him to his breast.
He put the heavy armor on;
The while a golden helmet prest
The raven ringlets of his hair:
Yet ere he sought his warriors he
Saw midst many a maiden fair
His maiden at a balcony.She was a maid of beauty rare —”
The loveliest maid Podolia knew—”
Fair as the morning rose is fair
When blushing and when bathed in dew.
And she was true to love and fame,
And young,—” and pledged her hand and heart
To him whose valiant sword should claim
In battle fray the bravest part.Then drew the ardent hero nigh,
And lowly bent on reverent knee:
“O thou, my heart’s felicity,
All, all life’s sweets I owe to thee!
Now bless me in the field of death,
And smile upon me, struggling there.
My heart’s best blood, my latest breath,
I’ll pour for fame and thee, my fair!”His heart was full —” he spoke no more.
Her eyes were wet —” the maid unbound
The snow-white scarf her bosom wore,
And girt the hero’s shoulders round.
“Go! rescue what is lost! My vow
By this pure pledge shall fail thee never!
Be crown’d with bright affection now,
Be crown’d with bliss, with fame, forever!”Meanwhile the piercing clarions sound,
The dust-clouds o’er the plains arise;
The troops of warriors gather round.
While helms and armor dim the eyes.
The courts, the gates, the lofty walls
A thousand anxious gazers show.
The slow-descending drawbridge falls,
While to the gory fight they go.‘Twas evening. Through a gloomy night
Toward the Yellow Lake they sped.
The morning came, but not in light,—”
‘Twas wrapp’d in clouds opaque and red.
The mighty army of Bogdan
Spread countless o’er the extended land;
The brave Potocki led the van,
To smite the innumerable band.Then dreadful havoc’s reign was spread,
The murd’rous fires of death were there;
Swords cleft the helm and helmed head,
And hissing arrows fill’d the air.
The dauntless chieftain fought,—”he press’d
The foremost on the foe,—”when deep
A deadly arrow pierced his breast;
He fell,—”fell lock’d in endless sleep.Yet victory crown’d our arms. ‘Twas vain;—”
It was no triumph;—”He away,
Courage and joy were turn’d to pain.
They throng’d around him in dismay:
They bathed his wounds; they wash’d the gore
With tears,—”while round the corpse they stand
Then on their shields that corpse they bore,
Their hope—”and of their fatherland.And on a green and woody glade
‘Neath a proud tomb his dust they set;
They hung his armor and his blade,
And that white scarf,—”with blood ’twas wet.
And there through many a day forlorn,
His joy-abandon’d maiden went;
And from the evening to the morn
She pour’d—”she wept—”love’s sad lament.Sleep, noble hero! sweetly sleep
Within this dark and sacred wood;
The silent moon her watch shall keep
Upon thy gravestone’s solitude.
And should some future warrior come,
And the decaying trophies see,
His eye may linger on thy tomb,
And learn to fight and die from thee.
Translation from Poets and Poetry of Poland A Collection of Polish Verse, Including a Short Account of the History of Polish Poetry, with Sixty Biographical Sketches of Poland’s Poets and Specimens of Their Composition by Paul Soboleski
1
Słuchajcie, rycerze młodzi,
Żałosnej lutni jęczenie;
Niech w was chęć do sławy rodzi
Dawnego męstwa wspomnienie.
Słuchajcie, jak sławy wieniec,
Walcząc w ojczyzny obronie,
Zyskał odważny młodzieniec
I w szlachetnym poległ zgonie.2
Już Podola żyzne niwy
Chmielnicki hordy zalegał,
Już głos matek przeraźliwy
W smutnych się skałach rozlegał;
Rzuca rolnik pług i rolę,
Wszędzie hoże wiodą branki,
Pasterz woli iść w niewolę,
Niż odstąpić swej kochanki.3
Syt wieku, szczęścia i sławy,
Mikołaj wojsku przewodził:
Gdy jęk ludu i mord krwawy
Do uszu jego dochodził,
Westchnął i twarz mu sędziwą
Łez potok skropił obfity,
Wspomniał na młodość szczęśliwą
I na wiek swój nieużyty.4
A gdy siła chęci zdradza,
Gdy grot z słabej pada dłoni,
Syn ciężką starość nagradza,
Zdolny do konia i broni.
Niechętnie Potocki młody
Dni swoje trawił w pokoju,
Męstwo łączył do urody
I drżał na wspomnienie boju.5
“Synu! – rzekł hetman ze łzami –
“Kraj twój w ciężkiej jest potrzebie:
“Idź, broń go twymi piersiami,
“Bądź godnym przodków i siebie.
“Wiedz, że w każdej życia dobie
“Dla ojczyzny tylko żyjesz;
“Ja szczęśliwy legnę w grobie.
“Gdy się ty chwałą okryjesz.”6
To mówiąc, żegna rycerza,
Czułe mu daje ściśnienie,
Już Stefan zbroję przymierza,
Już czarne włosów pierścienie
Złotym okrywa szyszakiem,
Lecz, nim zbrojny wszedł do szranku,
Między cnych panien orszakiem
Postrzegł swą lubą na ganku.7
Elżbieta młoda i hoża,
Wierna miłości i chwale,
Twarz miała świeższą jak róża,
Usta żywsze nad korale.
Cel życzeń wszystkiej młodzieży,
Temu serce swe oddawa,
Kto do boju pierwszy bieży,
Komu droga miłość, sława.8
Staje rycerz uzbrojony
Przed swej kochanki oblicze.
“Tobiem winien – rzeki wzruszony –
“Życia mojego słodycze;
“Niechaj mi twoje wspomnienie
“Towarzyszy w bitw zapale,
“Niech ostatnie życia tchnienie
“Poświęcę tobie i chwale.”9
Żal przerwał czulą przysięgę,
Głos Elżbiety płacz tamuje;
Zdjawszy z siebie białą wstęgę,
Rycerza nią przepasuje.
“Idź, powróć, cośmy stracili;
“W ten znak miłości przybrany,
“Bogdajbyś był w każdej chwili
“Równie szczęsny jak kochany.”10
Lecz już trąb i kotłów wrzawa
Zgromadza zewsząd rycerze,
Tuman kurzawy powstawa,
Wszędzie hełmy i pancerze,
Dziedziniec, bramy i wieże
Zewsząd okrył lud ciekawy;
Spada most, co zamku strzeże,
Ciągnie wojsko na bój krwawy.11
Nim przyszli pod Żółte Wody,
Ciągnęli spiesznie noc całą;
Słońce w dzień tej zlej przygody
W krwawych obłokach powstało.
Bohdan hufce swe rozłożył,
Jak tylko oko zamierza;
Mnóstwem się Stefan nie trwożył,
Z garstką na tłumy uderza.12
Już wojska zwarły się razem,
Śmierć niosące ognie błyszczą,
Hełm się zgina pod żelazem,
Strzały na powietrzu świszczą.
Lecz gdy wódz nieulękniony
Walczy w tłumie niebezpiecznym,
Strzałą w piersi ugodzony,
Pada, ujęty snem wiecznym.13
Tak pewne naszych zwycięstwo
Zgon wodza młodego zdradza,
W żal ciężki zmienia się męstwo,
Wojsko się wkoło zgromadza.
Łzami skraplają twarz bladą
I, otarłszy ze krwi blizny,
Ciało na tarcze swe kładą,
Nadzieje wojska, ojczyzny.14
Wpośród dąbrowy zielonej
Zwłoki rycerza złożyli
I na wstędze krwią zbroczonej,
Zbroję jego zawiesili;
Tam nieszczęśliwa kochanka,
We łzach pędząc dni nieznośne,
Od wieczora aż do ranka
Rozwodzi skargi miłosne.15
Spoczywaj, rycerzu, mile
Między cichym drzew tych cieniem;
Niech księżyc głuchej mogile
Przyjaznym świeci promieniem.
Jeśli kiedy rycerz mężny
W tej się tu znajdzie krainie,
Spojrzawszy na grób potężny,
Niech, jak ty, walczy i ginie.
