High mountains and forests attired in leaves,
How gladly I see you and reminisce
On my earlier years, left behind up there,
When for a stable life one didn’t much care.
Where haven’t I been then? What haven’t I savored?
Across the bottomless sea I have sailed,
I’ve called on the French, Germans, Italians,
I’ve visited the Sibylline caverns.
One day a quiet scholar, the next day
A sworded knight; one day in court array
In lord’s palace, then a mute clergyman
In the council, though not with holy men
In grey cowls, but in double scapular;
And why not, if you could be a rector?
Such was Proteus, changing to a viper,
Then rain, then fire, then feigned shape of vapor.
What will happen next? My hair turns grey,
I keep with the man who seizes the day.

Translated by Michal J. Mikos

“Wysokie góry i odziane lasy!
Jako rad na was patrzę, a swe czasy
Młodsze wspominam, które tu zostały,
Kiedy na statek człowiek mało dbały.
Gdziem po tym nie był? Czegom nie skosztował?
Jażem przez morze głębokie żeglował,
Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy,
Jażem nawiedził Sybilline lochy.
Dziś żak spokojny, jutro przypasany
Do miecza rycerz; dziś miedzy dworzany
W pańskim pałacu, jutro zasię cichy
Ksiądz w kapitule, tylko że nie z mnichy
W szarej kapicy a z dwojakim płatem;
I to czemu nic, jeśliże opatem?
Taki był Proteus, mieniąc się to w smoka,
To w deszcz, to w ogień, to w barwę obłoka.
Dalej co będzie? Śrebrne w głowie nici,
A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci”

My cheerful singer! Sappho of the Slavs!
..You stood lawfully to inherit
Not just my earthly goods but also my lute.
..Your songs showed that promise:
Your lips in daytime never still
..Just as at night, hidden in the dale,
Sings the tiny joyful nightingale.
..Too soon you fell silent.
Suddenly cruel Death
..Scared you away, my dear, gifted bird!
My ears have not been sated
..With your songs, those few I heard
Have cost me dear.
..Kissing your mother, at death’s door you sang:
“I will no longer serve you, mother dear,
..I will not linger at your laden board,
I lay down my keys, I must abroad
..And lose for ever my dear parents’ care.”
These, together with what fatherly grief
..Finds too painful to recall,
Were her last words. And it is well
..Her mother has outlived this pained farewell.

Translated by Adam Czerniawski

Ucieszna moja śpiewaczko, Safo słowieńska,
..Na którą nie tylko moja cząstka ziemieńska,
Ale i lutnia dziedzicznym prawem spaść miała;
..Tęś nadzieję już po sobie okazowała,
Nowe piosnki sobie tworząc, nie zamykając
..Ustek nigdy, ale cały dzień prześpiewając,
Jako więc lichy słowiczek w krzaku zielonym
..Całą noc prześpiewa gardłkiem swym ucieszonym.
Prędkoś mi nazbyt umilkła, nagle cię sroga
..Śmierć spłoszyła, moja wdzięczna szczebiotko droga.
Nie nasyciłaś mych uszu swymi piosnkami
..I tę trochę teraz płacę sowicie łzami.
A tyś ani umierając śpiewać przestała,
..Lecz matkę ucałowawszy, takeś żegnała:
“Już ja tobie, moja matko, służyć nie będę
..Ani za twym wdzięcznym stołem miejsca zasiędę;
Przyjdzie mi klucze położyć, samej precz jechać,
..Domu rodziców swych miłych wiecznie zaniechać”.
To, i czego żal ojcowski nie da serdeczny
..Przypominać więcej, był jej głos ostateczny.
A matce, słysząc żegnanie tak żałościwe,
..Dobre serce, że od żalu zostało żywe.

I’d buy you, Wisdom, with all of the world’s gold
-But is there any truth in what we’re told
About your power to purge our human thought
Of all its dread, and raise up the distraught
Spirit to heaven, to the highest sphere
Where angels dwell beyond distress and fear?
You see mere trifles in all human things;
Mourning and mirth are two extended wings
On which you bring us equanimity,
Yourself unmoved by Death, calm, changeless, free.
For you, the rich man is the one who owns
No more than what’s enough ? no precious stones,
Or land, or rents; you see through to the truth,
The misery beneath the gilded roof;
But if poor people heed your sober voice,
You do not grudge the poor their simple joys.
To think that I have spent my life in one
Long climb towards your threshold! All delusion!
Wisdom for me was castles in the air;
I’m hurled, like all the rest, from the topmost stair.

Translated by Seamus Heaney

Kupić by cię, mądrości, za drogie pieniądze,
Która (jesli prawdziwie mienią) wszytki żądze,
Wszytki ludzkie frasunki umiesz wykorzenić,
A człowieka tylko nie w anioła odmienić,
Który nie wie, co boleść, frasunku nie czuje,
Złym przygodam nie podległ, strachom nie hołduje.
Ty wszytki rzeczy ludzkie masz za fraszkę sobie,
Jednaką myśl tak w szcześciu, jako i w żałobie
Zawżdy niesiesz; ty śmierci namniej sie nie boisz,
Bezpieczną, nieodmienną, niepożytą stoisz.
Ty bogactwa nie złotem, nie skarby wielkiemi,
Ale dosytem mierzysz i przyrodzonemi
Potrzebami; ty okiem swym nieuchronionym
Nędznika upatrujesz pod dachem złoconym,
A uboższym nie zajźrzysz szcześliwego mienia,
Kto by jedno chciał słuchać twego upomnienia.
Nieszcześliwy ja człowiek, którym lata swoje
Na tym strawił, żebych był ujźrzał progi twoje.
Terazem nagle z stopniów ostatnich zrzucony
I miedzy insze, jeden z wiela, policzony.