And lo, those exiles in the snowy tabernacle,
in the absence of the Shaman, had begun to quarrel among themselves,
and had divided into three groups;
but each of these groups thought of the deliverance of the fatherland.
Now the first had at its head Count Scirrhus,
who upheld the cause of those who array themselves in the kontusz and will be called gentry,
as if they had come anew with Lach into a desert country.
And the second had at its head a gaunt soldier, Skartabella by name,
who wished to divide the land and proclaim the freedom of the peasants,
and the equality of the gentry with the Jews and gipsies.
And a third had at its head Father Bonifat,
who desired to save the country by prayer,
and for the deliverance of the country offered but one means,
to go and perish, not defending one’s self-like martyrs.
These three groups then began to be discordant in spirit with one another,
and they began to quarrel over their principles.
And lo, that second group, arming them selves with axes,
went out into the field, threatening that they would find out from the first of what sort was their blood;
to the others they would give that which they desired martyrdom.
But before it came to combat,
and while their minds were already heated,
at the advice of one of those of the third group they agreed
that they should decide this matter by the judgment of God.
And that counsellor said to them :
“Lo, let us set up three crosses in imitation of the agony of our Lord,
and on each of these three trees we will nail one of the mightiest knights in each group ;
and he who liveth longest, with him shall be the victory.”
And the thoughts of these people being as it were in a drunken state,
three knights were found who were willing to suffer death for their convictions,
and to be crucified like the Lord Christ long ago.
So they set up three crosses from the tallest tree that there was in that country,
and three martyrs came forth, one from each group ;
however, they were not chosen by lot, but of their own will.
They were not the leaders of the groups,
but some of the least among them.
Then when the carpenters had set up the crosses on a high snowy mount,
there came a voice from heaven like a whirlwind, asking:
“What do ye?” But these people feared it not.
And they hanged upon the crosses those madmen,
and they fastened their hands with nails;
and he who was on the right shouted, “Equality!”
and he who was on the left shouted, “Blood!”
but the one hanging in the middle said, “Faith!”
And the multitudes stood in silence under the crosses,
waiting what should happen ;
and so night found them in the snow,
and there was a great darkness and an awful silence.
Until at midnight the northern lights spread over the whole half of the heavens,
and fiery swords shot from them;
and all grew red, even those crosses with the martyrs.
At that moment a sort of terror seized upon the multitudes,
and they said : “We have done ill !
Is it lawful that for our beliefs these men should perish innocently?”
And the crowds were dismayed, saying to themselves :
“Lo, they are dying, and they do not complain.”
They said, therefore, to those who were crucified :
“Do ye desire that we take you down?”
But those answered them naught, being already dead.
And realizing this, the crowds scattered, full of horror,
and none of those who fled turned his head to gaze upon the dead and martyred.
The lights reddened them, and they remained alone.
And just at this time the Shaman and Anhelli returned from their wandering under the earth and marvelled,
observing against the fiery heavens three black crosses,
and they said in great fear : “What hath come to pass?”
And coming nearer, they were amazed at seeing upon the crosses dead bodies,
and they recognized in them men whom they knew
then the Shaman seated himself beneath the crosses and wept.
And rising, he said to Anhelli : “Lo, the spirit of God hath made known to me the guilt of this people,
and I know why they crucified these men;
but that their bodies may not suffer any new dishonour,
we will take them down and bear them to the graveyard.
“Let them have rest in the earth,
for they gave themselves up to death in good faith,
and this shall not be to their damnation,
but to the wiping away of their sins.
The cross hath purified them.”
So saying, they took them down,
frozen and numb on the crosses,
and bore them away to the ancient burial-place of the exiles.
Translated by Dorothea Prall Radin and edited by G. R. Noyes
A oto wygnańcy owi w szopie śniegowéj, w niebytności Szamana kłócić się zaczęli pomiędzy sobą, i podzielili się na trzy gromady; a każda z nich myślała o zbawieniu ojczyzny!
Więc pierwsza na czele miała grafa Skir, który utrzymywał stronę tych, co się przebiorą w kontusze i nazywać się będą szlachtą, jakby z Lechem na nowo przybyli do kraju pustego.
A druga miała na czele żołnierza chudego, imieniem Skartabellę, który chciał ziemię podzielić i ogłosić wolność chłopów, i równość szlachty z Żydami i z Cyganami.
A trzecia na czele swoim miała księdza Bonifata, który chciał kraj zbawić modlitwą i na ocalenie kraju podawał sposób jedyny, iść i ginąć nie broniąc się, jak męczennicy.
Te więc trzy gromady zaczęły być między sobą niezgodne w duchu, i kłócić się poczęły o zasady.
A oto druga owa gromada uzbroiwszy się w siekiery, wyszła w pole odgrażając się, że u pierwszych dowié się, jaka jest krew, drugim zaś da to, czego żądają: męczeństwo.
Lecz nim przyszło do walki, a umysły już były rozgrzane, zgodzono się za poradą któregoś z tych, co był z trzeciej gromady, aby rzecz tę przez sąd Boga rozstrzygnąć.
I rzekł do nich ów doradzca: Oto postawmy trzy krzyże na naśladownictwo męki Pana naszego, i na tych trzech drzewach przybijmy po jednemu z najmocniejszych w każdej gromadzie rycerzy; a kto najdłużéj żyć będzie, przy tym zwycięstwie.
A że umysły tych ludzi były jakoby w stanie pijanym, znaleźli się trzej rycerze, którzy za swoje przekonanie śmierć ponieść chcieli i być ukrzyżowanymi, jako Chrystus Pan przed wiekami.
Postawiono więc trzy krzyże z najwyższego, jakie było w tym kraju, drzewa, i wystąpili trzej męczennicy po jednemu z każdej gromady; wszakże nie wybrani losem, lecz z własnej woli. Nie byli to gromad wodzowie, lecz jedni z najmniejszych.
Kiedy więc cieśle postawili krzyże na wysokiem wzgórzu śniegowém, odezwał się głos z nieba jakoby wicher, pytając: Co czynicie? lecz go ci ludzie nie przelękli się.
I zawieszono na krzyżach ludzie owe obłąkane, i przybito im ręce ćwiekami; a ten, co był na prawo, krzyczał: Równość! – a ten, co był z lewéj, krzyczał: Krew! – wiszący zaś pośrodku mówił: Wiara!
I tłumy stały w milczeniu pod krzyżami czekając, co się stanie, i tak je noc zastała na śniegu, a była wielka ciemność i okropne milczenie.
Aż o północy zorza borealna rozciągnęła się na całej niebios połowicy, i ogniste wystrzeliły z niej miecze; a wszystko stało się czerwone i te krzyże z męczennikami.
Wtenczas strach jakiś ogarnął tłumy i rzekły: Ł¹le czyniémy! Godziż się, aby za nasze wiary ci ludzie ginęli niewinni?
I przeraziły się zgraje mówiąc do siebie: Oto umierają i nie skarżą się.
Rzekli więc do tych, co byli ukrzyżowani: Chcecie, a zdejmiemy Wras? lecz ci im nic nie odpowiedzieli, będąc już umarłymi.
A poznawszy to rozbiegły się zgraje pełne przerażenia, a żaden z tych, co uciekali, nie odwrócił głowy, aby spojrzćć na martwe i umęczone. Zorza je czerwieniła, zostali sami.
A właśnie wtenczas Szaman z Anhellim powracali z wędrówki podziemnéj, i zadziwili się postrzegłszy na ognistych niebiosach trzy czarne krzyże, i rzekli z przestrachem: Co się stało?
A przyszedłszy bliżéj strwożyli się widząc na krzyżach ciała trupów, i poznali w nich swoje znajome; więc Szaman usiadłszy pod krzyżami płakał…
A powstawszy rzekł do Anhellego: Oto mi duch Boży oznajmił winę tego ludu, i wiem, dlaczego tych ludzi ukrzyżowano; lecz ażeby ciała ich nie ucierpiały jakiej nowéj sromoty, zdejmiemy je i zaniesiemy na cmentarz.
Niech mają spoczynek w ziemi, albowiem w dobréj wierze na śmierć się wydali, i nie będzie im to na potępienie, ale na zagładę grzechów. Krzyż je oczyścił.
Tak mówiąc zdejmowali owe zmarzłe i skościałe na krzyżu, i przenosili je na dawne grobowisko wygnańców.
